Hizmet köpekleri ve engelliler

KÖPEKLER VE ENGELLİLER

Bir çok batı ülkesinde engelli vatandaşların evcil hayvanlarla özellikle köpeklerle oldukça iyi birliktelikler kurduklarını görmek mümkün.

Bununla birlikte vakıf veya benzeri oluşumlar da bu tip köpeklerin eğitilmesini desteklemekte, maddi ve manevi kaynak için organizasyonlar düzenlemektedirler.

Ülkemizde de bizzat içinde bulunduğum Denemeler olmasına rağmen halen kurumsal bir çalışma ne devlet tarafında ne de sivil toplum tarafında ne yazık ki bulunmamakta. Şu ana kadar duyduklarım , gördüklerim da daha çok pilot proje tarzında ve hayata geçmemiş durumda. Belediyelerin de için de bulunduğu Bir çoğu tamamen iyi niyetlerle başlayan projeler olsa ne yazık ki somut bir sonuç şimdiye kadar rastlamadım.

Aslında bu durum biraz da ülkemizde köpeğe kültürel ve sosyal anlamda bakış ile de orantılı , zira bir çok batı medeniyetlerinde engelliler için sosyal devlet uygulamalarının arasında yer alan hizmet köpekleri mevcut. Ülkemizde ise engelliler için gerekli olan sosyal hizmetlerin bile  tam anlamı ile  yürütüldüğünü söylemek imkansız.

Batı ülkelerinde hizmet köpeklerinin devletlerin bu tip hizmetleri vermeye başlamalarından önce sivil toplum organizasyonları ve gönüllüler konu ile çalışmaya. Başlamışlar, alınan yol ve tecrübeler ışığında devlet kurumlarını konu ile ilgili düzenleme yapmaya zorlamışlar.

ülkemizde de ne yazık ki uzun yıllardır her konuda olduğu gibi bu konuda da hepdevletin bişeyler yapması beklenmiştir, ancak son dönemde engelliler için oluşturulan sivil toplum örgütleri güçlenmiş ve konuya daha da eğilmeye başlamışlardır.  Bu farkındalığın artmasında Türkiye’nin batı ile daha fazla etkileşim içerisine girmesine ve özellikle sosyal medyanın bilgiye ulaşmada önemli bir araç olmasına borçluyuz. Zira özellikle fiziksel engelli vatandaşlarımızın sosyal medyayı oldukça yoğun kullandıkları yönünde bilglere ulaşıyoruz. Doğal olarak bizzat kendi durumları ile örtüşen batılı organizasyonları daha fazla inceleme ve araştırma fırsatı bulmuşlar gibi gözüküyor.

 

KÖPEK EĞİTİMİ

hemen hemen tüm çalışmalarımda ülkemizde köpek eğitmenliği mesleğinin genel şartlarının oluşmadığını bununla birlikte ilgili bakanlıkların ( Gıda Tarım ve Hayvancılık, Milli Eğitim, Aile ve Sosyal Politikalar , Sağlık, İçişleri)  halen kendi alanlarına giren konularla ilgili olarak topu birbirlerine artıklarını görüyoruz.

Mesleki yapılanmasını tam olarak olgunlaştırmamamış olan köpek eğitmenliği mesleği şu anda daha çok günlük işletme telaşına hapsolmuş arge ve benzeri konulara bütçe ayırmaz bir çerçevede kalmıştır.

Bunun yanında engelli vatandaşlarımız ile köpekler ve eğitmenleri arasında köprü kuracak bir çalışma yapılmamamış, oluşan birliktelikler profesyonel bir çalışmadan ziyade idealist aksiyonlardan öteye geçememiştir.

 

ENGELLİ VATANDAŞLARIMIZ VE KÖPEKLER

Asıl itibarı ile köpek eğitmenliği açısından ZİHİNSEL VE FİZİKSEL ENGELLİ VATANDAŞLARIMIZI iki ayrı kategoride ele almalıyız.Bunun yanında herhangi bir engeli olmamasına rağmen sara veya şeker hastaları için veya yaşlı vatandaşlarımız için de ayrı bir kategori açmak sanırım yanlış olmaz.

Bu ayrım ASİSTAN KÖPEK EĞİTİMİ çalışmaların temellerini de oluşturacak referansları bize verecektir.

Ayrıca köpek eğitmenleri ve engelli vatandaşlarımız ve ailelerini bir araya getirecek organizasyonlar “denemeler” yapılması son derece elzemdir. Zira biz köpek eğitmenleri engelli vatandaşlarımızı ve ailelerini daha yakından tanıyacağız, onların beklentilerini korkularını,  sıkıntılarını , zorluklarını bizzat öğrenecek ve oluşturacağımız eğitim programlarında empati ile hareket edeceğiz.

Engelli vatandaşlarımız da bizlerden köpekleri öğrenecekler , köpeklerin davranış kalıplarını sebeplerini davranış şekillerini Öğrenmiş olarak onlardan ne bekleyeceklerini daha doğrusu beklentilerini doğru oluşturmayı öğrenecekleridir.

Bunetkileşimin bir an önce kurumsal platformda oluşturulması gerekir. Bir çok kez iyi niyetlere başlamasına rağmen merkezinde engelli ve köpek eğitmenlerinin olmadığı projeler ne yazık Ki gerçekçi adımlar atılamadığı için hayata geçirilememiştir. Eğer biz engelliler için bir şey yapmak istiyorsak çalışmaların her adımında onlarla beraber olmalı onların belirli bir disiplinde katkıları olmadan ilerlemememiliyiz. Aksi takdirde sonuç hiç bir zaman hayata geçirilmeyin prototip çLışmalara benzer ve sadece zaman kaybettirmiş olur. Bu Ütopyadan kurtulmanın yolu da belirli plan dahilinde yapılacak çalışmalaradan geçmektedir.

Zihinsel engelli vatandaşlarımız için açılan özel öğretim okullarında köpeğin kullanımı ve yardımı konusunda denemeler yapılmış, bir çok idealist öğretmen ve okul yönetimi ETİK KURUL ENGELİ ile karşılaşmıştır. Sanırım etik kurullar olaya sadece kendi etik gözlüklerinden bakmaktadırlar.  Çocucuğunda küçük de olsa bir miktar düzelme olma ihtimali olan bir anne , modern ülkelerde yararlarını gördüğü evcil hayvan ve engelli çocuklar konseptini herşeyde rağmen denemek istemektedirler.

 

ENGELLİLER İÇİN KÖPEK EĞİTİMİ

Bu anlamda dünyada eğitilen hizmet köpeklerine baktığımızda;

A-) Guide Dogs    : Görme Engelli vatandaşlar için ( Rehber Köpek)

B-) Seizure Dogs : Sara ve şeker hastaları için Eğitilen Köpekler ( Nöbet/Kriz  Köpeği)

C-) Assistant Dogs : Engelliler için yardımcı köpekler ( yardımcı köpek )

ana branşlarını görmek mümkün, ancak fiziksel engelli insanlar için eğitilen köpekler birebir enggelli ile çalıştırılırken, zihinsel engelli insanlar için eğitilen köpeklerde daha çok engelli kişinin ailesi ile birlikte çalıştırılmaktadırlar.

 

FİZİKSEL ENGELLİLER İÇİN KÖPEK EĞİTİMİ

Bu bölüme yıllar önce onun için bir köpek seçtiğim ve eğittiğim bir dostumu anarak başlamak istiyorum. Küçükten geçirdiği çocuk felcine rağmen hayata dört elle sarılmış , başarılarla ve mücadelerle dolu bir kariyere imza atmış bir arkadaşım. Onun için seçip eğittiğimi köpeğimiz şu sıralar yaşlandı ve yerine seçeçeciğimiz köpeğimiz ile ilgili kendisi ile görüşüyoruz. ancak henüz onun onayını almadığım için adını ve detaylarını vermeyeceğim.

Sevgili dostum geçirdiği hastalıktan ötürü bir bacağını kullanamıyordu ve işi gereği çok Seyehat ediyordu. Bununla birlikte tanıştığımız yıllarda YANLIZ yaşadığından güvenlik açısından da köpekten beklentileri vardı. Ancak dönem dönem ailesi ve akrabaları da evine geldiğinden köpeğimizin söndürecek kontrollü ve sosyal olması da kaçınılmaZdı.

Onun hayatını daha iyi anlamak için öncelikle bir koltuk derneği aldım, sık sık sakatlanmalardan dolayı buna alışıktım ancak arkadaşımı uzun uzun gözlemledim, onunla vakit geçirdim, onun sosyal hayatındaki tam ihtiyacını anlamaya ve algılamaya çalıştım.

Sonunda bir hafta kadar koltuk derneği ile gezdim kendimi onun yerine koydum.

Evet zor bir hayatı vardı ve hiç yılmamıştı, eğiteceğim köpek onun hayatını kolaylaştırmalıydı.

Çalışmaları ikiye ayırdım, arkadaşımın köpekten beklentileri için köpeğin eğitimi, köpeğin onunla birlikte yaşayabilmesi için minimum temel ihtiyaçlarının yerine getirilmesi çerçevesinde  arkadaşımın eğitimi.

Bu bir hafta ve arkadaşımla geçirdiğim günler tam olarak bir fikir vermişti. Artık ne yapacağımı biliyordum ve köpek aramaya başlamıştım.

Ona yavru bir köpek bulmalı ve şu ana kadar bir köpekle yaşamayan arkadaşımı da köpekler kousunda bilglendirmeliydim. Beraber olduğumuz her dakika ona köpekleri anlattım , hiç bıkmadı hep dinledi araştırdı, yeni  sorularla geldi, zaten temelinde hatalı olduğunu düşündüğü herşeyi sorgulayan biriydi.

Ve beklenen haber geldi , dörtbir tarafa bıraktığımız köpek aradığımıza dair haberimiz en sonunda cevaplandı. Atladık köpeği almaya  gittik , bir annenin altında son derece kararlı ve sert bebeklerde karşılaştık KÖPEĞİMİZ diğer kardeşlerinden bira farklı davranıyordu. Tüm bebekleri tek tek test ettim sabırlarını drive larını sosyaliytelerini lidere bağlılıklarını korkularını herşeylerini.   KÖPEĞİMİZ DAHA ilk dakikalardan itibaren kendini gösterdi ve yaptığım testlerin çok azını geçmemesine rağmen kendini arabada buldu.

Bu SÜREÇ onun Gemlik sahildeki çaybahçesİNde ilk eğitime başlamasına da neden olacaktı.

İşte bu başlangıçla beraber tim yavrularından itibaren bem kontrolümde eğitimlere başladı ve sevgili arkadaşımın 10 yıl boyunca en yakın dostumun ve ailesinin koruması oldu, arkadaşım yıllar içerisinde evlendi ve dünya tatlısı bir kızı oldu KÖPEĞİMİZ  yaşlılığına rağmen hala aileye hizmet etmeye devam ediyor.

 OĞLUM TİM SAYESİNDE insanlarla iletişimim dahada kolaylaştı (şaka değil) *fiziksel olarak (herşeyerağmen) güçsüz olmadığımı farkettim. *Yalnızca duygusal iletişimin olumlu duruma göre olumsuz sonuçlarının insan hayvan fark etmez mutlak olduğunu anladım. *Bir canlıyı sahiplenip değer vermenin kendinle ilgili değerlilik duygusunu beslediğini gördüm. *kendimle barışık biri olarak TİM ile Kendi engelim içselleştirdim.

     

 

KÖPEK ENGELİLİNİN HAYATINI KOLAYLAŞTIRMALI VE ONU KORUMALI.

eğittiğimiz köpeğimiz engelli vatandaşımızıN Hayatını kolaylaştırmalı ve onun güvenliği için de uyanık olmalı. Güvenlik denilince hemen akla köpeğimizin yabancılara havalimanı veya kötüniyetli insanları ısırması akla geliyor, ancak güvenlikten kast ettiğim sadece yabancılara halama değil , olası sorunları da önceden sezebilme kestirebilme yeteneğinin de köpekte geliştirilmesi. Zira karşıdan karşıya geçerken hızla gelen aracı köpeğin farktmesi, engelli vatandaşımızın herhangi bir sebeple düşmesi durum da ona yardımcı olabilmesi ve benzeri durumlarda köpeğin engelli vatandaşımızı asiste edebilmesi önem arzetmektedir.

Köpeklerin her engelliye ayrıca adapte edilmesi , eğitim prgramının bayan erkek çocuk, yaşlı genç gibi bir çok detaylarda örtülmesi, eğitilmen köpeğin sahibine yatıLI  olarak yapılacak bir adaptasyon kampımın ardından verilmesi , bununla beraber yerinde eğitimlerin ve eğitim tekrarlarının da organize edilmesi gerekecektir.

KÖPEKLER FİZİKSEL ENGELLİ VATANDAŞLARIMIZ İÇİN KAPI AÇMADAN, TELEFONU GETİRMEYE BİR ÇOK KONUDA EĞİTİLEBİLİRLER, AYNI ZAMANDA BU TİP KÖPEKLER YAŞLI KÖPEK SEVERLER İÇİN DE EĞİTİLEBİLİR.

 

ZİHİNSEL ENGELLİLER VE KÖPEKLER
Bu tip  asistan köpeklerin eğitiminde köpekler zihinsel engelli çocuklar başta olmak üzere vatandaşlarımızın yardımında olabilirler. Dünyada bu tip eğitilmiş köpeklerin bir çok örnekleri bulunmaktadır. Engelin şekline göre köpeklerden belirli bazı davranış kalıplarını uygulamaları isteyebilir. Çoğu zaman köpekler zihinsel engellilerin dünyaya açılan penceresi olabilir. Ancak bu eğitimler kesinlikle engelli vatandaşın ailesinin katılımı ve desteği ile yapılmalıdır. Bu tip köpekler genelde zihinsel engelli vatandaşımızı etrafındaki tehlikelerden korumak için de eğitilmektedir. Öğrenğin zihinsel bir çocuğun gezdiği yerlerde tehlikeli çukurlardan uzaklaştırılması görevini bir köpek başarı ile yerine getirir. Bunun haricinde özellikle çoban köpeği kökenli bir köpek onun sürüden veya sürünün yaşadığı bölgeden uzaklaşmamasını sağlayarak ebeveynlere hareket alanı açabilir.

Daha önce de belirttiğim gibi ÜlkemiZde bazı özel eğitim ve rehabilitasyon kurumlarında köpekler kullanılmak istenmesine rağmen halen konu ile ilgili bir mevzuat çalışması yapılmamıştır. İşletme sahipleri ve idealist öğretmenlerin araştırmalı sonucu başlayan bu uygulama gerek devlet kurumlarında gerek şe engelliler ile ilgili sivil toplum örgütleri tarafından yeteri kadar desteklenmemiştir.

Zihinsel Engelli çocuyklarımız için açılan bir özel eğitim okulunda köpeklerle çalışma yapma projemiz de bazı velilerin hijyen ve köpek korkusu, hatta dini sebeplerle köpekten hoşlanmamaları üzerine bir süre sonra btmek zorunda kaldı.

Ancak köpek sayesinde çocuğunda hızlı bir ilerleme gören annenin gözyaşlarını, köpekten korkmasına rağmen insanları ikna çabaları halen gözümün önündedir.

 

REHBER KÖPEKLER

Çoğu zaman rehber köpeklerle ilgili başvurular alıyorum.. Bu konuda ingiltere de Polisiye eğitimler aldığım dönemde gönüllü olarak rehber köpek merkezine bri kaç kez gitmiş eğitimlere de katılmıştım. Bununla da kalmayıp Altınokta körler derneği ile de bir çalışma yapmıştım. tabi bu anlatılanlar 15 yıl kadar önceydi. Bu çalışmalar da çok önemli iki deneyimimim oldu.

1-) Sokak köpekleri ve ne yazık ki sokaklarımızın gerekli standartta düzeninin olmaması bu branşta eğitimin tamamlanmasını zorlaştırdı. Örneğin ingilteredi okulda sayıyı yanlış hatırlayabilirim, bir engellinin sokakta karşılaşabileceği 80 kadar engel köpeğe öğretilirken , aynı engeller türkiye için binlerle ifade edilmekteydi. değil mi ama kaldırıma park eden araç batılı hangi ülkede var?

2-) Görme Engelli bir çok vatandaşımızda kültürel yapıdan kaynaklanan köpek korkusu. Bu konuda hem ankarada hemde bursada iki egörme ebgelli vatandaşımızla çalışmalar yaptım, hele bursadaki çalışmamaızda ülkemizde de oldukça ünlü görme engelli bir maraton koşucusu arkadaşımla çok çalıştık. Onun uzun maraton koşularında yardımcısı olacak bir köpek eğitimi için girişimlerde bulundum, köpekler hazırlamaya çalıştım, ama sonuçta köpek korkusunu atamadığımız için projemizi hayata geçiremedik. Ankaradaki çalışmamaızda ise bir devlet dairesinde çalışan bayan ebgelli arkadaşımızla uzun yazışmalarımız oldu ancak ev halkının köpek istememesi üzerine daha proje aşamasında çalışmayı durdurduk

 

UZUN LAFIN KISASI

Peki neler yapılabilir?

yapılacak iş aslında basit sabır ve belirli bir program dahilinde çalışma. Bu konuda çalışmalar yaptığım yıllarda eğitmen olarak çok yanlızdım, şimdi onlarca pırlanta gibi genç eğitmenler var. Kültürel olarak köpeğe çok uzaktı , ancak şimdi popüler hemen her dizi de filmde köpeklere rastlamak mümkün.

Konu ile ilgili yine devlet kurumlarının hızlı reaksiyon vermesini beklemek yanlış, konu ile ilgili sivil toplum örgütlerinin konuya bütçe ayırması, sosyal sorumluluk projesi altında bir proje hazırlaması ve vaz geçmemesi gerekli. Zira eğer engelliler ve içerisinde oldukları sivil toplum örgütleri bu çalışmalara inanmazlarsa biz köpek eğitmenlerinin yapabileceği , yukarıda anlattıklarım kadar. Bununla bilikte zaten köpek eğitmenlliği mesleğinin de kendi içerisinde boğuştuğu sorunlar varken, toplum olarak batılı eğitmen ve köpek sahibi engellilere sadece gıpta ile bakmak kalır sanırım bizlere……….